Ο Χορός Των Χορών



Ο Πυρρίχιος είναι ο αρχαιότερος ελληνικός πολεμικός χορός.

Για την δημιουργία του υπάρχουν τρεις μυθικές εκδοχές:

- Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κρόνου, πριν τις Τιτανομαχίες και ενώ ο Ζευς ήταν ακόμα βρέφος, οι Κουρήτες χόρευαν τον πυρρίχιο γύρω του κάνοντας δυνατό θόρυβο με τα όπλα και τις ασπίδες τους για να μην ακούσει ο παιδοκτόνος Κρόνος το κλάμα του.

- Στην πολιορκία της Τροίας, ο Αχιλλέας, πριν κάψει το νεκρό του Πατρόκλου, χόρεψε τον Πυρρίχιο πάνω στην πλατφόρμα των καυσόξυλων πριν παραδώσει τον Πάτροκλο στη νεκρική πυρά (πυρά - Πυρρίχιος).

- Ο Πύρρος (γιος του Αχιλλέα) κάτω από τα τείχη της Τροίας, χόρεψε σε αυτό τον ρυθμό, από τη χαρά του για το θάνατο του Ευρύπυλου (Πύρρος - Πυρρίχιος).

Όποια και αν ήταν η μυθική καταγωγή του Πυρρίχιου, το σίγουρο είναι ότι τον χόρευαν από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την Κρήτη, ενώ οι Σπαρτιάτες τον θεωρούσαν ένα είδος πολεμικής προπόνησης και τον μάθαιναν από μικρά παιδιά. Για τον Πυρρίχιο βρίσκουμε αναφορές στον Όμηρο και τον Ξενοφώντα. Ο δεύτερος δε, κάνει λόγο και για μια άλλη, πιο «ελαφριά» ή «εκφυλισμένη» εκδοχή του Πυρρίχιου, την «πύρριχη». Αυτή η νεότερη εκδοχή του χορού υποβιβάζεται σε χορό συμποσίων, δε χορεύεται από ομάδες πολεμιστών χωρισμένους σε αμυνόμενους και επιτιθέμενους αλλά από μία ομάδα χορευτών (ανδρών και γυναικών) σε κύκλο.

Στις μέρες μας, τον Πυρρίχιο έχουν διασώσει οι Πόντιοι, σε μία μορφή που πλησιάζει την πύρριχη, χωρίς οπλισμό, με άνδρες και γυναίκες, αλλά αντί οι χορευτές να σχηματίζουν κύκλο, σχηματίζουν ευθεία γραμμή.

  Πολύ πριν το αντάµωµα του ανθρώπου με την ιστορία, την εποχή που Τιτάνες, θεοί και ήρωες ευδαιµονούσαν σε αυτόν τον τόπο,  πάνοπλοι Κουρήτες στο Ιδαίο Άντρο, χόρεψαν τον πυρρίχιο χορό  χτυπώντας με τα δόρατα τους την γη, δηµιουργώντας  εκκωφαντικό θόρυβο που κάλυψε  το κλάµα του νεογέννητου Δία,  σώζοντας τον έτσι από τον αδηφάγο  Κρόνο.

   Μια άλλη εκδοχή  θέλει την θεά Αθηνά να χορεύει τον ενόπλιο χορό, σείοντας την ασπίδα και το δόρυ της στιγµές μετά την γέννηση της από το κεφάλι του πατέρα της, Δία. Τον ίδιο χορό λέγεται ότι χόρεψε και μετά την συντριβή των Τιτάνων και την αιώνια φυλάκιση τους στα Τάρταρα. Η ίδια θεά στην Ιωλκό πρόσφερε ως δώρο-όπλο τον πυρρίχιο στους Αργοναύτες, στο ξεκίνηµα της εκστρατείας τους.

   Σύμφωνα µε άλλους µύθους η γέννηση του πυρρίχιου συντελέστηκε κάτω από τα αιµατοβαµµένα τείχη της Τροίας. Ήταν λένε ο Νεοπτόλεµος-Πύρρος, ο γιος του ηµίθεου Αχιλλέα που επαρµένος από χαρά  για τον θάνατο του Ευρύπυλου τον πρωτοχόρεψε. Στην επικρατέστερη εκδοχή του µύθου, ήταν ο Κουρήτης Πύρριχος που όταν αντίκρισε το νεκρό σώµα του Πατρόκλου, συντετριµµένος από την οδύνη και τον πόνο, άρχισε να ταλαντεύεται στην αρχή αργά και πονεµένα και στη συνέχεια έντονα και ρυθμικά µετατρέποντας τη θλίψη του σε οργή και ξέσπασµα για τον άδικο θάνατο του φίλου του. Οι συµπολεµιστές του, παρασύρθηκαν από τον ρυθµό και εκείνο το βράδυ γύρω από τις αναµµένες φωτιές κάτω από τα τείχη της Τροίας, γεννήθηκε ο άγριος χορός που ονοµατίστηκε από τα πυρρά µαλλιά του πρωτοχορευτή του....

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

"  Ο  Πυρρίχιος  είναι  θείο  Δώρο  των  θεών   προς τους ανθρώπους  "
     Πλάτων            
                                                                                    
     Για πολλούς αιώνες η φλόγα του πυρρίχιου έκαιγε άσβεστη. Ο χορός χορευόταν σε µεγάλες γιορτές όπως αυτή των Παναθηναίων αλλά και αποτελούσε µέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης των αρχαίων Ελλήνων.

"Εκµανθάνουσι πάντες εν Σπάρτη, από πέντε ετών πυρριχίζειν."
Αθήναιος, Επιτοµή 2.2.134

     Οι Σπαρτιάτες ξεκινούσαν την εκµάθηση του  από τα πέντε τους χρόνια . Όπως γνωρίζουµε ήταν οι πρώτοι που πριν αναχωρήσουν για τον πόλεµο ή λίγο πριν την µάχη, αλλά και κατά την διάρκεια των πολεµικών αναµετρήσεων, ασκούνταν και µάθαιναν να χορεύουν τον χορό αυτό µε όπλα, τόξα, ασπίδες και δόρατα για να µπορούν να είναι νικητές . Οι χορευτές-πολεµιστές που έφεραν πολεµική εξάρτυση ήταν χωρισµένοι και κατανεµηµένοι σε δύο συµπλέγµατα, τους επιτιθέµενους και τους αµυνόµενους και µιµούνταν τις κινήσεις των πολεµιστών την ώρα της µάχης.

     Οι Μακεδόνες τον ανήγαγαν σε χορό των δυνατών και  τον αγάπησαν τόσο που ονοµάστηκαν πυρριχιστές.

      Στην επιστροφή των Ελλήνων πολεµιστών από την Περσία το 400 π.Χ. ο Ξενοφών περιγράφει τον Ελληνικό Πόντο και ιδιαίτερα τη γιορτή που οργάνωσαν οι κάτοικοι της Κερασούντας και των Κοτυώρων και φυσικά τον  πυρρίχιο που χορεύτηκε σε αυτή. Ας σηµειωθεί ότι ο Ξενοφών αναφέρει πως τον πυρρίχιο χορό χόρεψαν όχι µόνο άνδρες αλλά και γυναίκες, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο τότε.

 ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ- ΧΟΡΟΣ ΣΕΡΡΑ

   Τον πυρρίχιο διασώζουν σήµερα οι Πόντιοι και τον ονοµάζουν και Σέρρα από τον ποταµό Σέρρα, ανατολικά της Τραπεζούντας.  Κατά τον καθηγητή Ευγ. Δρεπανίδη προήλθε από τη φράση "όρχησις εις ιερά" και από αυτό Σιέρα-Σέρρα. Στον χορό Σέρρα δείχνει ο χορευτής την τέχνη του. Στην αρχή η κίνηση του χορού είναι αργή. ΑΤΣΑΠΑΤ λέγεται το αργό µέρος του. Πάντα µε το κεφάλι ψηλά οι χορευτές εκτελούν το κάθε βήµα. Είναι χαρακτηριστικές οι κινήσεις των ώµων. Στο δεύτερο µέρος του χορού βλέπουµε τον ρυθµό να ανεβαίνει. Και εκεί οι χορευτές κρατούν το κεφάλι τους ψηλά. Το δεύτερο µέρος του χορού ονοµάζεται ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ.  Παλαιότερα η σέρρα χορεύονταν κυκλικά ενώ σήµερα την βλέπουµε να χορεύεται µε τους χορευτές σε ευθεία παράταξη.

    Οι παραλλαγές του χορού πολλές, µαρτυρούν το πέρασµα του µέσα από το χώρο και χρόνο και το συναπάντηµα του µε το σήµερα. Αυτό που δεν άλλαξε  και έφτασε αναλλοίωτο ως εµάς είναι η ίδια η ουσία του χορού, η εσωτερική διονυσιακή του δύναµη  που κατορθώνει να µεταλλάξει την ενεργειακή υπόσταση του χορευτή  παρασύροντας τον σε έναν τόπο µε ανέµους που ξεριζώνουν πέτρες και  λυγίζουν   κορµιά...

Λένα Σαββίδου, "Ο χορός των χορών"



Δημοφιλή Άρθρα

Ο Μάγος του Στρόβολου

Ενθεογενή

Τρεις Θέσεις Σκέψης

ΦΡΑΚΤΑΛ: Η Γεωμετρία του Χάους και οι Φιλοσοφικές της προεκτάσεις

Οι Διδασκαλίες του Δον Χουάν

Χερουβείμ